جواب تمرین ها
درس ششم
تحلیل کنید .
1- جامعه شناسی در قرن نوزدهم الگوی خود را از کدام دسته از علوم می گرفت ؟
- در قرن نوزدهم نوعی از حس گرایی که شناخت علمی را به دانش حسی و تجربی محدود می‌کرد غالب شد با غلبه‌ی اثبات گرایی و رشد علوم تجربی ، دانش اجتماعی نیز الگو و روش خود را از علوم طبیعی گرفت .
2- چرا در قرن نوزدهم میلادی ، دانش اجتماعی پیشینیان غیر علمی دانسته شد ؟
- توجه به طبیعت و علوم طبیعی و افزایش اعتبار و اقتدار دانش های حسی و تجربی از منزلت دانش های عقلی کاست . حس گرایی به عنوان یک جریان معرفتی جدید که منکر ارزش معرفتی دانش های غیر حسی بود . بر اریکه قدرت نشست . فقط روش حسی و تجربی به عنوان روش علمی به رسمیت شناخته شد از این دیدگاه کسانیکه از ابزار معرفتی عقلانی ووحیانی بری شناخت علم استفاده می کنند . از معرفت علمی بهره‌ای ندارند و به همین دلیل دانش اجتماعی پیشینیان به دلیل استفاده از این ابزار معرفتی غیر علمی خوانده شدند . مثلاً از نظر کنت ، دانش پیشینیان به دلیل استفاده از شناخت‌های شهودی و حیانی و عقلی که مربوط به پندارهای دوران کودکی و نوجوانی بشر هستند علمی نیستند .
3- چرا جامعه شناسی تفهمی نمی تواند داوری ارزش داشته باشد ؟
- در دیدگاه تفهمی جامعه شناسی علمی به دلیل خصلت تجربی خود نمی تواند داوری ارزش داشته باشد . می تواند ارزش ها را به صورت علمی بررسی کند . ولی نمی‌تواند درباره‌ی آرمان ها و ارزش های اجتماعی مختلف قضاوت کند و یا آنکه از جامعه‌ی آرمانی سخن بگوید . چرا در غیر اینصورت جامعه شناسی از حیطه‌ی علمی خود خارج می شود .
مقایسه کنید .
4- با پر کردن جدول زیر شباهت ها و تفاوت های جامعه شناسی پوزیتیویستی ، تفهمی و انتقادی را توضیح دهید .
|
نوع معیار |
جامعه شناسی پوزیتیویستی |
جامعه شناسی تفهمی |
جامعه شناسی انتقادی |
موضوع |
پدیده های اجتماعی مانند پدیده های طبیعی |
کنش اجتماعی و معانی آن ها |
کنش های انسانی و اجتماعی و معانی آن ها . نقش آگاهی و اراده در آن . |
روش |
حس و تجربه ( نگاه بیرونی ) |
حس و تجربه با فهم نگاه درونی برای دریافت معنی |
حسی و تجربه + دستدلال های غیر حسی و غیر تجربی – معرفت عقلانیت و عرفی اجتماعی |
هدف |
پیش بینی و کنترل پدیده های اجتماعی مانند کنترل طبیعت |
فهم پدیده‌های اجتماعی برای پیش بینی و کنترل آن ها |
داوری نسبت به ارزش ها و هنجارها + جهت دادن نظام موجود به سمت نظام مطلوب |
درس هفتم
با هم بیاندیشیم .
1- تفاوت علوم نظری و علوم عملی را بیان کنید .
- علوم نظری به دانشهایی گفته می شود که موضوع آن ها مستقل از اراده و آگاهی انسان هاست ، ولی علوم عملی به دانش هایی گفته می شود که موضوع آن با اراده و آگاهی انسان پدید می‌آید .
2- متافیزیک ( فلسفه به معنای خاص ) جزء کدام دسته از علوم است ؟
ـ متافیزیک با فلسفه به معنای خاص علمی است که به قوانین عام هستی می پردازد . جزء علوم نظری می باشد .
3- علوم انسانی و اجتماعی جزء علوم نظری یا عملی‌اند ؟ دلیل آن را بیان کنید .
ـ موضوع علوم انسانی و با اراده و آگاهی انسان پدید می آید از این نظر جزء علوم عملی‌اند .
تفسیر کنید .
4- تفاوت عقل عملی با عقل نظری چیست و عقل عملی چه تأثیری بر علوم اجتماعی دارد ؟
- عقل نظری به شناخت هستی ها می پردازد ، این عقل به کمک حس و با روش تجربی هستی‌های طبیعی را می شناسد و به طور مستقل و با روش تجریدی احکام ریاضی و متافیزیکی را در می یابد . عقل عملی باید ها و نباید ها و احکام ارزش را می شناسد و درباره ارزشهای فردی و اجتماعی انسان‌ها داوری می کند . علوم اجتماعی می تواند با استفاده از عقل عملی درباره روشهای اجتماعی داوری کند از این رو عقل عملی تأثیر مستقیم بر علوم اجتماعی دارد .
هم اندیشی کنید .
5- دو پدیده اعتباری نام ببرید و یک اثر و پیامد غیر اعتباری برای هر کدام ذکر کنید ؟
- کلاس درس : آشنایی و دوستی با هم کلاس ها
- مقررات راهنمایی و رانندگی : کم شدن تصادفات ـ تسهیل در رفت و آمد وسایل نقلیه
6- آیا موجودات طبیعی مانند اشیاء جانوران و گیاهان از پدیده های اعتباری هستند ؟ دلیل بیاورید .
- خیر . زیرا با قرارداد اعتباری عقلی عملی ایجاد نشده‌اند و این پدیدها مستقل از خواست و اراده انسان ها وجود دارند و عقل نظری صرفاً به شناخت آنها می پرازد .
فصل دوم
درس هشتم
نمونه بیاورید
1- در مراحل مختلف رشد موجودات زنده بنا به نیاز آنان ، بعضی اعضا و اندام در بدنشان پدید می آید و پس از رفع آن نیاز از بین می رود آیا می توانید بعضی از این اعضا و اندان را نام ببرید .
- نوزاد انسان وجود بند ناف که پس از به دنیا آمدن از بین می رود ( بند ناف وسیله تغذیه نوزاد ) و عامل اتصال میان جفت و مادر .
- سایر موجودات زنده ، نوزاد قورباغه که تا زمانی دارای آبشش و دم است و پس از رسیدن به مراحل رشد دم و آبشش را از دست می دهد و دارای شش می گردد .
تحلیل کنید .
2- شما در جهان اجتماعی خود ، چه نقش هایی بر عهده دارید و از چه مزایایی برخوردارید ؟
ردیف |
نظام اجتماعی |
نقش |
مزایا |
1 |
خانواده |
فرزندی |
تأمین نیازهای اساسی ( مادی و معنوی ) |
2 |
آموزش و پرورش |
دانش آموزی |
استفاده از خدمات آموزشی |
3- به چه دلیل جهان اجتماعی پدیده‌های طبیعی و تکوینی نیست ؟
- زیرا با اراده و آگاهی انسان تعریف می شوند و با قرار داد و اعتبار انسان ها بوجود می آیند .
5- شیوه انتقال فرهنگ مربوط به حرفه‌ها در جوامع گذشته و امروز چه تغییراتی کرده است ؟
- شیوه انتقال فرهنگ مربوط به حرفه ها در گذشته حرفه‌ها و مشاغل از شاگردی در کنار استاد دود چراغ خوردن در طی یک فاصلة زمانی طولانی آموخته می شدند .
( مانند نقاشی ، سفالگری ) اما امروز تمامی آنها نیاز به تحصیلات و دوره‌های آموزشی دارند . می توان یک حرفه را در دو دوره زمانی در قالب جدول زیر مقایسه کرد :
حرفه نقاشی ساختمان ، نقشه کشی ، معماری و ....
امروزه |
گذشته |
تا دوره متوسطه هیچ دوره عملی نمی گذارند و فقط در حد آشنایی نظری است |
از دوره کودکی به نزدیک استاد کار گذاشته می شد تا کمی با شغل آشنا شود . |
برای هر یک از مثال های فوق در هنرستان 4 دوره‌های خاص وجود دارد . |
هیچگونه تحصیلات رسمی و اکادمیکی انجام نمی شود |
به سوادی تا دوره متوسطه نظری احتیاج دارد |
به سوادی بالایی در سطح نظری نیاز ندارد |
اصطلاحات فنی و تخصصی آن در کتاب های خاصی وجود دارد |
اصطلاحات خاص حرفه در طی شاگردی آموخته می شود . |
استاد حرفه مورد نظر تحصیلات دانشگاهی دارد |
استاد حرفه مورد نظر خود همین مراحل تجربی را طی کرده . |
درس نهم
تمرین کنید
1- جایگاه پدیده‌های اجتماعی زیر را بر روی دو پیوستار خرد ـ کلان و ذهنی ـ عینی تعین کنید . شهر ، هدیه دادن برای روز تولد یک دوست ، عدالت اجتماعی
کلان
شهر ، هدیه دادن برای روز
تولد یک دوست عینی ذهنی عدالت اجتماعی
پدیده عینی : پدیده‌هایی که بعد محسوس قوی تری
دارند خرد هدیه دادن برای روز تولد یک دوست
پدیده ذهنی : پدیده‌هایی که نامحسوس هستند . پدیده خرد : کنش‌های افراد پدیده هایی که اندازه و دامنه‌ی کوچکی دارند .
پاسخ دهید .
2- کدام یک از پدیده‌های اجتماعی زیر بر زندگی اجتماعی تأثیر حیاتی و تعیین کننده دارند ؟
خانواده ، نظام تعلیم و تربیت ، لهجه‌های مختلف زبان ، آداب جشن تولد
- نظام خانواده و سپس تعلیم و و تربیت بر زندگی اجتماعی تأثیر حیاتی و تعیین کننده دارند و با تغییر آنها جهان اجتماعی تغییر بنیادین پیدا می کند و به صورت جهان جدید در می آید و با حذف آنها جهان اجتماعی فرو می ریزد چنین پدیده‌هایی جزء لایه‌های عمیق و بنیادین جهان اجتماعی هستند .
- لهجه های مختلف زبان از منطقه به منطقه دیگر یا از قومی به قوم دیگر تفاوت پیدا می کند در یک جهان اجتماعی واحد گاهی لهجه های زبانی متفاوت وجود دارد . آداب جشن تولد نیز به همان صورت می تواند تغییر کند یا قسمت هایی از آن حذف شود . در هر حالت جهان اجتماعی استمرار می یابد . به چنین بخش هایی که امکان تغییر بیشتر داشته و نقش حیاتی و اساسی ندارند لایه های سطحی جهان اجتماعی می گوییم .
نمونه بیاورید .
3- در نظام خانواده برای عقاید ، ارزش ها هنجارها و نمادها یک مثال بیاورید .
عقاید : پایبندی به اصول که با ازدواج نیمی از دین کامل می شود .
ارزش ها : صداقت ، و پاکدامنی
هنجارها : توجه به سخنان والدین و با صدای بلند صحبت نکردن
نمادها : لوازم ضروری و لوکس ، حلقه ازدواج ، سفره انداختن ، جشن عروسی