پژوهش: بیوگرافی ابن خلدون

برای دریافت اینجا کلیک کنید

پژوهش: کارل مارکس

کارل مارکس

جامعه مارکسیتی امروز، تحت تاثیر اندیشه ها و باور های کارل مارکس، اندیشمند، اقتصاد دان، تاریخ دان و جامعه شناس آلمانی است. وی بنیانگذار سوسیالیسم انقلابی و اندیشه های سیزده گانه مارکسیسم می باشد. مارکس، در 5 مه 1818 در تریر آلمان، چشم به جهان گشود و در سال 1883 در لندن، چشم از جهان فرو بست.

زندگی نامه

کارل هاینریش مارکس، فرزند سوم خانواده مارکس بود. وی از وکلای یهودی تریر و خانواده اش نیز، از خاخام های (روحانیان یهودی) سر شناس آلمانی بودند. وی با توجه به محدودیت هایی که دولت پروس برای حقوق دانان یهودی قائل شده بود، به مذهب پروتستان مسیحیت گروید تا بتواند از این راه، وکالت خود را حفظ نماید.

کارل، تحصیلات دوره دبیرستان خود را در شهر تریر، و تحصیلات دانشگاهی اش را در شهر بن، در رشته حقوق آغاز نمود. یک سال بعد، مارکس، به برلین رفت و در دانشگاه های آن جا، تحصیلات خود را در رشته های فلسفه و تاریخ ادامه داد.

پس از گرفتن مدرک دکترای خود، به شهر بن سفر کرد؛ با این امید که می تواند در دانشگاه های آن جا، تدریس کند. اما دولت پروس، مانع اشتغال وی به عنوان استاد دانشگاه شد. سپس مارکس، به جبهه های لیبرال(آزادی خواه) اپوزیسیون (ضد حکومت) شهر کلن پیوست.

در این دوران، مارکس انتقاد های خود را علیه مذهب، آغاز نمود. با کمک دوستش، فردریک انگلس بود که کارل توانست مبارزه عملی فلسفی - سیاسی خود را آغاز کرده و پس از انقلابات 1848، بیانیه کمونیست را به رشته تحریر در آورد.

مارکس در این دوره به جنبش های کارگری در اروپا پرداخت و سپس توانست در مجلس بین الملل اول، نقش دبیر انجمن را بازی کند.

در پایان، کارل، به دختری دل بست و در این راه، از پدرش جدا شد و به پاریس، و سپس به لندن رفت. او نزدیک به 30 سال پایانی زندگی اش را در تبعید گذراند. مارکس در 14 مارس 1883، در لندن، در گذشت.

اندیشه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مارکس

مارکسیسم - لنینیسم

اندیشه های کارل مارکس، در زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، منجر به بنیانگذاری اعتقادی نوین در ایدیولوژی های سیاسی-اقتصادی جهان شد با نام "مارکسیسم-لنینیسم" که خود، تشکیل شده از سیزده اصل بنیادی است:

1. امپریالیسم ستیزی (مبارزه با نیرو های ستمگر)
2. برنامه ریزی مرکزی
3. راس فرماندهی اقتصادی
4. سانترالیسم دموکراتیک
5. ناخداباوری مارکسیست-لنینیستی
6. میهن پرستی سوسیالیستی
7. حکومت کمونیستی (حکومت بی خدا)
8. جامعه کمونیستی (جامعه بی خدا)
9. نظام تک حزبی (حزب کمونیست)
10. انترناسیونالیسم (جهان میهنی) پرولتاریایی
11. دولت سوسیالیستی (سوسیالیست = اقتصاد اشتراکی)
12. نظریه نیرو های تولیدی
13. حزب پیشتاز

آثار ارزشمند مارکس 

 - مانفیست کمونیست (1848): سرشناس ترین رساله تاریخ جنبش سوسیالیستی

 - سرمایه: درباره تولید نظام سرمایه داری - ارزشمند ترین کتاب جنبش سوسیالیسم

بنمایگان (منابع)

 - دانشنامه ویکی پدیا فارسی

 - تارنمای کتابناک

پژوهش: جورج هربت مید

ا

جورج در ۱۶ سالگی وارد کالج اوبرلین شد واکنش منفی جورج به برنامه درسی بیش از حد کلامی اوبرلین موجب شد که وی ایمان خود را به اخلاقیات مسیحی از دست بدهد.

مید در جایی خاطرنشان کرد که وی: "بیست سال وقت صرف کرد تا آنچه را که در بیست سال نخست زندگی آموخته بود از ذهن بزداید"

در سال ۱۸۸۳ جورج از اوبرلین فارغ‌التحصیل شد و به تدریس در مدرسه‌ای ابتدایی پرداخت.

مید طی سه سال بعد یعنی تا سال ۱۸۸۶ کارهای گوناگونی از تدریس خصوصی گرفته تا نقشه برداری برای احداث راه آهن در مینه‌سوتا و کانادا را انجام داد.

هنری کاستل دوست دوران تحصیل مید در کالج اوبرلین که به احتمال زیاد تاثیر بسیاری در بازاندیشی مید و در نهایت بریدن از سنت دینی اش داشته در ۱۸۸۷ برای گرفتن فوق لیسانس فلسفه به دانشگاه هاروارد راه یافت.

و مید را قانع کرد تا او هم فوق لیسانس بگیرد. مید در هاروارد به فلاسفه رمانتیک و ایدئالیسم هگلی علاقه‌مند شد. مید شاگرد ویلیام جیمز نیز بودو برای او کار می‌کرد و معلم خصوصی فرزندانش بود. برخورد او با فلسفه جدید باقی‌مانده اعتقادات مسیحیش را زدود... از آنجا که ماهیت انتزاعی مباحث فلسفی خوشایند مید نبود، تصمیم گرفت رشته تحصیلی اش را به روانشناسی فیزولوژیکی تغییر دهد. در دومین سال تحصیل در هاروارد، موفق به دریافت بورس تحصیلی آلمان شد. کشوری که بسیاری از متخصصان صاحب نام روانشناسی فیزیولوژیکی از انجا برخاسته بودند.. مید نخست به لایپزیک رفت و از محضر ویلهلم وونت بهره گرفت. مفهوم"ادا" که توسط وونت مطرح شده بود (حرکات و اشارات دست و سر) بعدها تاثیر عمیقی بر کار مید برجای گذاشت.

مید را عموماً بنیان گذار نظریه کنش متابل نمادین میدانند اگرچه واضح اصطلاح "کنش متقابل نمادین" هربرت بلومر در ۱۹۳۷ است.

از مهمترین مفاهیم موجود در نظریات مید میتوان به: پراگماتیسم (بسط روش های علمی به حوزه های پژوهش فکری همچون روانشناسی، جامعه شناسی و فلسفه)، مفاهیم ذهن-خود-جامعه، من فاعلی و من مفعولی، و دیگری تعمیم یافته اشاره کرد.

مید را عمدتاً وابسته مکتب شیگاگو میدانند.

منبا ویکی پدیا

پژوهش: کارل مارکس

زندگی و تأثیرات

کارل مارکس فرزند سوم هاینریش مارکس لوی (Marx Levi)، یک وکیل دادگستری یهودی بود که از خانوادهٔ خاخام‌های معروف شهر محسوب می‌شد. هاینریش «مارکس لوی» به خاطر محدودیت‌هایی که دولت پروس برای حقوق‌دانان یهودی قائل شده بود و به خاطر این که بتواند شغل خود را در دادگستری حفظ کند، به شاخهٔ پروتستان مسیحیت گروید و از آن پس خود را هاینریش مارکس نامید. در سال ۱۸۲۴ فرزندان وی نیز به مسیحیت گرویدند.

 کارل مارکس در شهر تریر دورهٔ دبیرستان را به پایان رساند و در دانشگاه شهر بن به تحصیل رشتهٔ حقوق پرداخت. یک سال بعد به برلین عزیمت کرد و در دانشگاه آن شهر در رشته‌های فلسفه و تاریخ به تحصیل ادامه داد. مارکس در سال ۱۸۴۱ با ارائهٔ تز دکترای خود دربارهٔ اختلاف فلسفهٔ طبیعت دموکریتوس و اپیکور تحصیلات دانشگاهی خود را از راه مکاتبه‌ای در دانشگاه ینا به پایان رساند. او به امید آن که بتواند در دانشگاه بن تدریس کند به آن شهر رفت ولی دولت پروس مانع اشتغال وی به‌عنوان استاد دانشگاه شد. مارکس در این زمان به روزنامهٔ نوبنیاد لیبرال‌های جبههٔ اوپوزیسیون شهر کلن پیوست و به‌عنوان عضو ارشد کادر تحریریهٔ روزنامه مشغول به کار شد. در این دوره مارکس یک هگلی بود و در برلین به حلقهٔ هگلی‌های چپ (شامل برونو باوئر و دیگران) تعلّق داشت. در طول همین سال‌ها لودویگ فویرباخ نقد خود را از مذهب آغاز نموده و به تبیین دیدگاه ماتریالیستی خود پرداخت. ماتریالیسم فویرباخ در سال ۱۸۴۱ در کتاب جوهر مسیحیت به اوج خود رسید. دیدگاه‌های فویرباخ، به‌خصوص مفهوم بیگانگی مذهبی او، تأثیر زیادی بر سیر تحوّل اندیشهٔ مارکس گذاشت. این تأثیرات را می‌توان به‌وضوح در کتاب «دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی ۱۸۴۴» و به‌صورت پخته‌تری در کتاب سرمایه مشاهده کرد.

 

از مجموعه

مارکسیسم

Karl Marx

آثار تئوریک

علوم اجتماعی

اقتصاد

تاریخ

فلسفه

افراد

انتقادها

ن ب و

مارکس مبارزهٔ عملی سیاسی و فلسفی را به‌همراه دوست نزدیکش، فردریک انگلس، آغاز کرد و با او بود که یک سال پیش از انقلابات ۱۸۴۸ «بیانیهٔ کمونیست» را به رشتهٔ تحریر در آورد. مارکس در این سال‌ها با محیط دانشگاهی و ایده‌آلیسم آلمانی و هگلی‌های جوان قطع رابطه کرد و به مسائل جنبش کارگری اروپا پرداخت و از ابتدا در انجمن بین‌الملل اول که در ۱۸۶۴ تأسیس شد، نقش بازی کرد و نهایتاً دبیر این انجمن شد. او اوّلین جلد کتاب مشهورش، سرمایه، را در ۱۸۶۷ منتشر کرد. این کتاب حاوی نظریات او در نقد اقتصاد سیاسی است.

 

کارل عاشق دختری شد و با پدرش قهر کرد و با معشوقه‌اش به پاریس و سپس لندن رفت. او بیش از ۳۰ سال آخر عمر را در لندن و در تبعید گذراند و همان‌جا درگذشت. عقاید وی که در زمان خودش نیز طرفداران بسیاری یافتند، پس از مرگ توسّط افراد بیشتری تبلیغ می‌شدند. با پیروزی و قدرت‌گیری بلشویک‌ها در روسیه در ۱۹۱۷ طرفداران کمونیسم و مارکسیسم در همه جای دنیا رشد کردند و چند سال پس از جنگ جهانی دوم، یک سوم مردم دنیا حکومت‌های مارکسیست داشتند. رابطهٔ این «مارکسیست»های متعدّد با اندیشهٔ مارکس مورد اختلاف‌نظر است. خود مارکس یک بار در مورد دیدگاه‌های حزبی سوسیال دموکراتیک در فرانسه که خود را مارکسیست می‌دانست، گفت: «خوبست حداقل می‌دانم که من مارکسیست نیستم!»

 

در یک نظرخواهی از شنوندگان «رادیو ۴» (ایستگاه رادیویی متعلّق به رادیوی بی‌بی‌سی انگلستان در سال ۲۰۰۵)، کارل مارکس به عنوان بزرگترین متفکر هزارهٔ دوم انتخاب شد. پیشتر در آغاز هزارهٔ جدید کاری مشابه توسّط وب‌گاه انگلیسی زبان بی‌بی‌سی انجام گرفته بود که ۲ میلیون نفر از مردم کشورهای گوناگون از سرتاسر جهان در این نظرخواهی شرکت کرده و از میان اندیشمندان هزاره، کارل مارکس مقام نخست را یافت و آلبرت انیشتین و آیزاک نیوتون با فاصله‌ای بسیار از او به‌عنوان نفرات دوم و سوم انتخاب شدند.

 

برتراند راسل، فیلسوف مشهور انگلیسی بر این عقیده است که مارکس از یک جهت مانند هاجسکین محصول رادیکالهای فلسفی است، و مذهب عقلانی آنها و مخالفتشان را با رمانتیکها ادامه میدهد؛ از جهت دیگر احیا کننده مجدد فلسفه مادی است. مارکس تعبیر تازه‌ای از این فلسفه به دست داده و میان آن و تاریخ بشر رابطه جدیدی برقرار کرده است. باز از جهت دیگر، مارکس آخرین فرد سلسله دستگاه سازان بزرگ و جانشین هگل است؛ و مانند هگل به یک فرمول عقلانی که سیر تکامل نوع بشر را خلاصه می کند اعتقاد دارد. تاکید بر هر کدام از این جهات به قیمت فراموش کردن جهات دیگر منظره مخدوشی از فلسفه مارکس به دست خواهد داد.

 

آثار

کتاب‌های ترجمه‌شده به فارسی

 

مدفن کارل مارکس در گورستان هایگیت

سرمایه (کاپیتال)، ترجمهٔ ایرج اسکندری، اولین انتشار: ۱۳۵۲، چاپ جدید: ۱۳۸۳، انتشارات فردوس

سرمایه، نقدی بر اقتصاد سیاسی (جلد یکم)، ترجمهٔ حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۶، انتشارات آگاه.

سرمایه، نقد اقتصاد سیاسی (جلد دوم)، ترجمهٔ حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۹۳، انتشارات آگاه.

سرمایه (کاپیتال)، تحلیل نقادانه تولید کاپیتالیستی (جلد یک)، ترجمهٔ جمشید هادیان، انتشار کاغذی: 1386، انتشار نسخه رایگان الکترونیکی: 1387.

گروندریسه، مبانی نقد اقتصاد سیاسی، ترجمهٔ باقر پرهام و احمد تدین، چاپ اول ۱۳۶۳، انتشارات آگه

دربارهٔ مسئلهٔ یهود؛ گامی در نقد فلسفهٔ حق هگل، ترجمهٔ دکتر مرتضی محیط، ویراستاران: محسن حکیمی-حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۱، نشر اختران

دست‌نوشته‌های اقتصادی فلسفی ۱۸۴۴، ترجمهٔ حسن مرتضوی، چاپ اول ۱۳۷۷، انتشارات آگه

دربارهٔ تکامل مادی تاریخ (دو رساله و ۲۸ نامه)، ترجمهٔ خسرو پارسا، چاپ اخیر: ۱۳۸۰، نشر دیگر.

صورت‌بندی‌های اقتصادی پیشاسرمایه‌داری، ترجمهٔ خسرو پارسا، چاپ اول: ۱۳۵۳ چاپ اخیر: ۱۳۷۸، نشر دیگر.

لودویگ فوئرباخ و ایدئولوژی آلمانی، ترجمهٔ پرویز بابایی، چاپ اول: ۱۳۷۹، نشر چشمه

رسالهٔ دکترای فلسفه (اختلاف بین فلسفهٔ طبیعت دموکریتی و اپیکوری)، ترجمهٔ دکتر محمود عبادیان، حسن قاضی‌مرادی. چاپ اول:۱۳۸۱، نشر اختران

هیجدهم برومر لوئی بناپارت، ترجمهٔ باقر پرهام، چاپ اوّل: ۱۳۷۷، نشر مرکز

نبردهای طبقاتی در فرانسه، ترجمهٔ باقر پرهام، چاپ اوّل: ۱۳۷۹، نشر مرکز

جنگ داخلی در فرانسه ۱۸۷۱، ترجمهٔ باقر پرهام، چاپ اوّل: ۱۳۸۰، نشر مرکز

پنج مقالهٔ مارکس و انگلس دربارهٔ ایران، ترجمهٔ دکتر داور شیخاوندی، چاپ اوّل: ۱۳۷۹، نشر آتیه

سانسور و آزادی مطبوعات، ترجمهٔ حسن مرتضوی، چاپ اول: ۱۳۸۴، نشر اختران.

فقر فلسفه، ترجمهٔ آرتین آراکل، چاپ اوّل: ۱۳۸۳، نشر اهورا.

مجموعه مقاله‌های

سوسیالیسم

پرچم سرخ

جریان‌ها

مفاهیم کلیدی

مفاهی

افراد

سازمان‌ها

سوسیالیسم مذهبی

سوسیالیسم منطقه‌ای

موضوعات مرتبط

 

کتاب‌های نوشته/ترجمه‌شده به‌فارسی دربارهٔ مارکس

ایشتوان مساروش. نظریهٔ بیگانگی مارکس. ترجمهٔ حسن شمس‌آوری، کاظم فیروزمند. چاپ اوّل. نشر مرکز، ۱۳۸۰

-بابک احمدی. واژه‌نامهٔ فلسفی مارکس. چاپ اوّل. نشر مرکز، ۱۳۸۲.

تری ایگلتون. مارکس و آزادی. ترجمهٔ علی‌اکبر معصوم‌بیگی. چاپ اوّل. آگه، ۱۳۸۳.

جان بلامی فاستر. اکولوژی مارکس، ماتریالیسم و طبیعت. ترجمهٔ علی‌اکبر معصوم‌بیگی. چاپ اوّل. نشر دیگر، ۱۳۸۲.

مرتضی محیط. حسن مرتضوی. کارل مارکس، زندگی و دیدگاه‌های او - بخش اوّل: از ۱۸۱۸ تا «مانیفست». چاپ اوّل. اختران، ۱۳۸۲.

مرتضی محیط. حسن مرتضوی. کارل مارکس، زندگی و دیدگاه‌های او - بخش دوم: از ۱۸۴۸ تا ۱۸۵۲. چاپ اوّل. اختران، ۱۳۸۴.

میخائیل لیف شیتز. فلسفهٔ هنر از دیدگاه مارکس. ترجمهٔ مجید مددی. چاپ اوّل. آگاه، ۱۳۸۱.

آیزایا برلین. کارل مارکس، کار و زندگی او. ترجمهٔ سیف الله گلکار. چاپ اوّل. نشر ثالث، ۱۳۸۶. 

پژوهش: ولهلم دیلتای

یکی ازنحله‌های فکری رایج در قرن نوزدهم پوزیتیویسم و تجربه‌گرایی بوده است. تأثیرپذیری دیلتای از تجربه‌گرایی این بود که از این روش به نحو سلبی در تبیین علوم انسانی و متدلوژی آن الهام گرفت. کاری که کانت در راه تثبیت مبانی علوم تجربی و تضعیف ارکان متافیزیک انجام داد به تأمل فلسفی در مبانی علوم منجر شد و به رشد و تقویت روش‌شناسی در قرن نوزدهم انجامید. دیلتای نیز متأثر از او در عین حال که علوم انسانی را به لحاظ روش از چارچوب علوم تجربی خارج می‌کرد درصدد بود که روش‌شناسی عامی برای دستیابی به علوم انسانی عینی ارایه کند. پوزیتیویسم، تنها راه عینیت بخشیدن، واقعی کردن و ارزشمند دانستن علوم را روش تجربی می‌دانست؛ یعنی هر فهم مقبول و ارزشمندی باید بر تبیین تجربی و معیار آزمون‌پذیری مبتنی باشد. از این دیدگاه، مباحث علوم انسانی و به تعبیر دیلتای «علوم معنوی» به دلیل عدم امکان تجربه و آزمون‌پذیری به معنای پوزیتیویستی آن بی اعتبار، غیرعینی و غیر واقعی هستند. همت عمده دیلتای وقف آن گردید که با ارائه ضابطه و ملاکی برای عینی کردن علوم انسانی نشان دهد که این علوم نیز در ردیف علوم طبیعی و فیزیکی، عینی، ارزشمند و معتبر هستند. البته تفاوت موضوعی علوم انسانی و تجربی و در نتیجه تمایز روش آنها ابداع و ابتکار دیلتای نبود، زیرا پیش از او پیروان مکتب تاریخ‌گروی با بیان و رویکردی متفاوت به آن تصریح داشتند، اما نکته قابل تأمل در اندیشه دیلتای تلقی خاصی است که وی از فلسفه حیات ارایه داده و دیگر این­که او این تفکیک روش‌شناختی را مانع از اتصاف علوم انسانی به عینیت نمی‌داند.به همین دلیل دیلتای نیز تحت تأثیر سنت عینیت­گرایی که از گذشته تا آن زمان وجود داشت اعتقاد به امکان شناخت عینی و دسترسی به معنای واحد موضوع تفسیر داشت و مانند شلایرماخر به عینیت فهم معتقد بود.

پژوهش: دورکیم

   دورکیم بر این باور بود که جامعه چیزی بیش از مجموعه  افراد است؛ او به مجموعه مشترکی از نمادها در جامعه توجه می کند که به نظر وی چارچوبی برای عقاید فراهم می آورند و بدون آنها حتی تفکر فردی نیز غیر ممکن است. « حالت های جمعی ذهنی... به لحاظ کیفی با حالت های فردی ذهن تفاوت دارد ».

   جامعه شناسی معرفت دورکیم به کاوش در خاستگاه های اجتماعی این نمادهای جمعی می پردازد. دورکیم تلاش می کرد تا نشان دهد که شیوه تنظیم، ترتیب و درک ما از اشیاء جهان پیرامون، ناشی از ساختار جامعه ای است که در آن زندگی می کنیم.

پژوهش: جورج زیمل

دریافت